اخلاط رقيقه است مضر صاحبان قولنج است شيرسته بلغة گيلدن اسم سركه شيرين مصنوع است ودر اكثر منافع مثل خمر وبى مضرتى كه با سركه مىباشد در اكثر مواضع وطريق عمل آنست كه خردل سرخ يا تخم شلغم برى كه شبيه بتخم شلغم بستانى است ومايل بسياهى است با سركهء شد سائيده تا مثل خمير كردد وبعد از يكروز ده مثقال او را با دويست مثقال آب انگور بسيار صاف وپنجاه مثقال سركه كهنه مخلوط نموده تا دو هفته هر روز مكرر برهم زنند تا مانع جوشيدن آب انگور گردد شيخ البحر حيوانيست ودر درياى مغرب كثير الوجود شبيه بسنگ پشت بحرى وسر وبينى او شبيه بگوساله وگويند روز شنبه از مكان خود حركت نمىكند واز ين جهة سمل اليهودش ونامند پوشيدن نعلين از پوست او مانع مولد نقرسى ورافع موجود او وبخور اجزاء او جهة رفع تبهاى بلغمى وكشتن پشه گويند مجربست وخون او را جهة داء الثعلب وبهق مفيد دانسته‌اند شيرذق اسم بنطى شير خفاش است وگويند مراد از او بول وسرگين اوست ودر خفاش مذكور شد شير املج آمله مقشر خشك چه او را در تازگى جهة اصلاح قبض او معمولست كه مقشر كرده در شير ميچسبانند وخشك كرده نقل جبدان ميكنند شيح جبل به فارسى درمنه كوهنى نامند شياف خوذى فلفل سياه است شيح حبشى پوش در بنديست شيرانه ريحانست شيرابه خشخاش است شيرج دهن سمسم است ومذكور شد شبيه العجوز اشنه است شيران دم الاخوة ين است شياله بلغة اندلس امسوح است شيرا لخيثير گويند شيطرج هنديست شيشه بلغة فارسى زجاج را نامند وبلغة هندى اسم رصاص اسست شيره نبات اسم فارسى عسل الطبرزد است شيرهء جو اسم فارسى كشك الشعير است شير اسم فارسى لبن واسد است شيرين اسم تركى سوسن است شبوران اسم تركى خبه است شير مرغ اسم فارسى شيرذق است شيرهء خرما اسم فارسى دبس است حرف الصاد صامر يوما اسم سريانى وبه عربى خشية العقرب نامند كبير او را از يك بيخ چهار بيخ ساق ميرويد وساقها پر شعبه وبرگش شبيه به برگ سيب واز آن كوچكتر وزغب دار وبا خشونة وگلش لاجوردى ومنحنى مثل دنبالهء عقرب ومنبتش اراضى حبشه وصغير او را برگ كوچك ومدور وساقش مغر وشن بر زمين وگلش لاجوردى وومنبتشى كنار آهبا وجائى كه آب بسيار در او مانده بر طرفشده باشد وعصاره گل هر دو را صاف نموده با صمغ عربى بجاى لاجورد استعمال مىنمايند ودر كتابت ونقاشى بهتر از آنست ومستعمل از او برگ وساق وتخم آن در آخر دويم گرم ودر اول او خشك ومسهل بلغم ومرة السود او ترياق سم عقرب ورتيلا ومدر حيض وخرج جنين ومحلل وجالى و مطبوخ او با عسل او فايند مسهل قوى وضماد وشرب او رافع سموم بارده وبلع كردن سه عدد از دانه او قبل از نوبه تب بلغمى وچهار عدد جهة تب ربع وضماد مسحوق او جهة قوبا وثاليل نقرس والتواى عصب وبا شير جهة ورم جهة دماغ اطفال وثمر نوع صفيرا وبا اندك نمك هندى هانطرون جهة اقسام كرم ودو درهم از كبير او جهة اخراج حصاة نافع وتعليق بيخ كبير آن مسكن درد گزيدن عقرب ومضر سپرز ومصلحش عسل وشربتش تا دو درهمست وامين الدوله درخت حب السمنه را صامر يونا دانسته است صابون از مخترعات هرس است وطريق آن آنست كه از قلى يكجز دو از آهك نصف او نرم سائيده در ظرفى يا حوضى كرده با پنج مثل او آب وتا دو ساعت بر همزنند وبايد سوراخى در آنظرف بوده باشد ومسدود نموده بعد از ته نشين شدن سوراخ را باز كرده آب صاف بقدر ده مثل آب اول روغن زيتونرا بر روى آتش گذاشته بتدريج اول از آب آخر بخورد او بدهند تا مجموع آبها تسقيه شود ومثل خمير گردد بس خشك نموده ريزه كنند وبعضى بجاى روغن زيتون روغن دنبه وروغن كنجد وروغن قرطم وبيد انجير وامثال او مىكند وبهترين همه اقسام قسم اولست در آخر سيم گرم وخشك ومقطع ومعفن واكال ومنضج وملين او رام وجالى وحمول او مخرج جنين زنده و مرده ومدر حيض ودر اين امور مجربست وضماد او با مثل او حنا جهة درد زانو وعرق النسا ونمش وبا گلف وها زيق وسليمانى جهة درد مفاصل مزمنه مجرب وبا روغن گلسرخ جهة خشك كردن زخمهاى سر اطفال وقروح شهد به كه بهر چند روز ازاله وبجديد نمايند وبا سركين كبوتر جهة گشودن دمل وشستن موى با آن جهة رفع چرك وقمل ورشك وبا لعابها جهة حكه وجرب ورفع آثار وشياف او مسهل ورافع قولنج ومخرج كرم مقعد ومدر بول شرب دو مثقال او تا چهار درهم كشنده بجراحت امعا واحشاست صاصلى نباتيست شبيه بجلفاى تازه روئيده واز آن كوچكتر وزود شكن وتازهء او ماكول استا كرم وتر وجهة الم فؤاد در ابح فم معده نافع وتخمش در افعال شبيه بشونيز وبيخش شبيه به بلبوس كوچكى وپخته وخام او ماكول واكثار را ومحرك باه ورافع وجع الفؤاد است صاحب اسم عربى جميع اشباى بسيار تلخ است وبر قتاء الحما در نوعى از گياه شيردار وبسيار
(١٧٠)
