قضاء وقدر ، جبر واختيار (فارسي) - دكتر محمد مهدي گرجيان - الصفحة ٣٣
السابق
مى زند و به عنوان اينكه هر چه به هر كس داده مى شود، خدا دادى است و خداست كه به منعم، دريا دريا نعمت، و به مفلس، كشتى كشتى محنت، ارزانى فرموده است، بهترين سند براى حقانيت و مشروعيت آنچه تصاحب كرده ارائه مى دهد.
و آن كه از مواهب الهى محروم مانده به خود حق نمى دهد كه اعتراض كند، زيرا فكر مى كند اعتراض، اعتراض به قسمت و تقدير الهى است و در مقابل قسمت و تقدير الهى، بايد صابر بود، بايد راضى و شاكر بود. ظالم و ستمگر از اعمال جابرانه خود به بهانه سرنوشت و قضاء و قدر، رفع مسئوليت مى كند، زيرا او دست حق است و دست حق سزاوار طعن نيست. و به همين دليل، مظلوم و ستمكش نيز آنچه از دست ستمگر مى كشد، تحمل مى كند، زيرا فكر مى كند آنچه بر او وارد مى شود، مستقيما و بلاواسطه از طرف خداست. و با خود مى گويد: مبارزه با ظلم و ستمگرى هم بيهوده است، زيرا پنجه در پنجه قضاء افكندن است و هم ضد اخلاق مى باشد، چون منافى مقام رضا و تسليم است.
معتقد به جبر چون رابطه سببى و مسببى را در اشياء - آن طور كه گفته شد - بويژه در ميان انسان و اعمال و شخصيت روحى و اخلاقى او از يك طرف، و ميان آينده سعادت بار يا شقاوت بار او از سوى ديگر، منكر است، هرگز در فكر تقويت شخصيت و اصلاح اخلاق و كنترل اعمال خود نمى افتد و همه چيز را حواله به تقدير مى كند. اين چنين اعتقاد منحطى، عامل اجتناب هر گروهى از كلمه (قدرى) بود آنجا كه از رسول خدا (صلى الله عليه وآله) حديثى بدين مضمون روايت شده:
(القدرية مجوس هذه الامة) يعنى قدريها مجوس اين امتند، جبريون مى گفتند مقصود از كلمه قدرى منكرين تقدير الهى مى باشند مخالفانشان مى گفتند: مقصود از كلمه قدرى، كسانى هستند كه همه چيز حتى اعمال بشر را معلول قضاء و قدر
(٣٣)
التالي
الاولى ١
٢٢٤ الاخيرة
الفهرست
الرقم العنوان الصفحة
1 مقدمه مؤلف 6
2 مقدمه كتاب 8
3 قضاء وقدر وخود شناسى 10
4 قضاء وقدر وخداشناسى 10
5 قضاء وقدر ومعاد شناسى 11
6 قضاء وقدر وحقوق واخلاق 11
7 قضاء وقدر وشناخت صحيح آيات وروايات 12
8 1 - اهميت مسألة قضاء وقدر 18
9 2 - تاريخچه قضاء وقدر در ميان مسلمين 22
10 3 - مفهوم قضاء وقدر لغة واصطلاحا 26
11 واژه قضاء 26
12 واژه قدر 27
13 4 - تبيين فلسفى بحث قضاء وقدر ونظرات پيرامون آن 33
14 5 - رابطه قضاء وقدر با مسألة جبر واختيار 41
15 قسمت اول 46
16 قسمت دوم 47
17 خلاصه بحث 56
18 تحليلى درباره افعال اختيارى انسان 57
19 كمال وخير 59
20 جبر واختيار واخلاق 62
21 امر بين الامرين از ديدگاه فلسفى، كلامى واخلاقى 64
22 طرح يك اشكال مهم 65
23 امر بين الامرين از ديدگاه عرفان 80
24 نظريات ماديين ونقد آن 90
25 6 - اقسام قضاء وقدر ونظريات در محل كلام 93
26 الف: قضاء وقدر تكوينى وتشريعى 93
27 ب: قضاء وقدر علمى وعينى 96
28 ج: قضاء وقدر حتمى وغير حتمى 99
29 توجيه وتبيين قضاء وقدر حتمى وغير حتمى 100
30 نظريه اول 102
31 اشكالاتى كه به اين نظريه شده است 104
32 پاسخ به اشكالات 105
33 نظريه دوم ونقد آن 106
34 نظريه سوم ونقد آن 110
35 نظريه چهارم ونقد آن 110
36 7 - بداء در آثار اسلامى وارتباط آن با قضاء وقدر 114
37 8 - نقش عوامل معنوى درحوادث از ديدگاه قضاء وقدر 118
38 اشكال 122
39 اشكال ديگر 123
40 9 - خير وشر در جهان وارتباط آن با قضاء وقدر 128
41 مقدمه 128
42 مفهوم خير وشر 129
43 مفهوم خير وشر 129
44 تحليل فلسفى خير وشر 131
45 راز شرور جهان 134
46 10 - فايده اعتقاد به قضاء وقدر 139
47 فهرست ضمائم 1 - القول في قضائه وقدره على سبيل الاختصار 149
48 ترجمه بحث قضاء وقدر از انتهاى رساله عرشيه شيخ الرئيس 153
49 2 - رسالة سر القدر 159
50 ترجمه رساله سر القدر 163
51 مقدمه اول 164
52 مقدمه دوم 164
53 مقدمه سوم 165
54 نتيجه بحث 165
55 3 - الرسالة في القضاء والقدر 169
56 ترجمه رساله قضاء وقدر 189
57 مقدمه 189
58 انسان، فاعل كارهاى اختيارى خود است 190
59 مبادى اراده 199
60 غايت فعل عابث ونائم 200
61 پاسخ به يك اشكال 201
62 نقد نظريه حسن يا وجوب تكليف 204
63 خلاصه بحث فوق 204