قضاء وقدر ، جبر واختيار (فارسي) - دكتر محمد مهدي گرجيان - الصفحة ١١٣

قضاء وقدر ، جبر واختيار (فارسي) - دكتر محمد مهدي گرجيان - الصفحة ١١٣

السابق

ظلم آرى، مدبرى، جف القلم * عدل آرى، برخورى، جف القلم تو روا دارى روا باشد كه حق * همچو معزول آيد از حكم سبق!
كه ز دست من برون رفته است كار * پيش من چندين ميا چندين مزار بلكه آن معنى بود جف القلم * نيست يكسان نزد او عدل و ستم اين تفسير، گر چه في حد نفسه، منطقى و اصولى است، اما با ظواهر آيات و رواياتى كه در باب قضاء و قدر حتمى و غير حتمى، وارد شده است، انطباق كامل ندارد.
مثلا رواياتى كه در باب (بداء) در مورد ذبح حضرت اسماعيل آمده و يا اخبارى كه در باب اجل و تقسيم آن به مسمى و غير مسمى وارد شده است و يا ادعيه اى كه در شبهاى قدر و غيره به اين مضمون مى خوانيم: (اللهم اجعل فيما تقضى وتقدر من الامر المحتوم وفيما تفرق من الامر الحكيم في ليلة القدر وفى القضاء الذى لايرد ولا يبدل ان تكتبنى من حجاج بيتك الحرام..) (1) (خدايا! در قضاء و قدر حتميت و در كار حكيما نه اى كه در شب قدر، يكسره مى كنى و در قضايى كه رد و تغيير ندارد، اين حقيقت را قرار بده كه من از حجاج خانه ات باشم).
و يا در مورد رواياتى كه در مورد رفع بلا از قوم يونس به خاطر توبه و بازگشتشان به سوى خدا وارد شده است (2) و همچنين با رواياتى كه در مورد تأثير صدقه، صله رحم، دعا و غيره وارد شده است، انطباق تا مى ندارد، همه اين روايات تأييد مى كنند كه مقصود از قضاء حتمى و غير حتمى، همان است كه در نظر اول، بيان گرديده است.

(1) - مفاتيح الجنان، از ادعيه شب قدر.
(2) - قسمتى از اين روايات، در جلد 4 بحار الانوار مجلسى، باب بداء ونسخ، ص 92 - 132 آمده است.

(١١٣)

التالي

الفهرست

الرقم	العنوان	الصفحة

1	مقدمه مؤلف	6
2	مقدمه كتاب	8
3	قضاء وقدر وخود شناسى	10
4	قضاء وقدر وخداشناسى	10
5	قضاء وقدر ومعاد شناسى	11
6	قضاء وقدر وحقوق واخلاق	11
7	قضاء وقدر وشناخت صحيح آيات وروايات	12
8	1 - اهميت مسألة قضاء وقدر	18
9	2 - تاريخچه قضاء وقدر در ميان مسلمين	22
10	3 - مفهوم قضاء وقدر لغة واصطلاحا	26
11	واژه قضاء	26
12	واژه قدر	27
13	4 - تبيين فلسفى بحث قضاء وقدر ونظرات پيرامون آن	33
14	5 - رابطه قضاء وقدر با مسألة جبر واختيار	41
15	قسمت اول	46
16	قسمت دوم	47
17	خلاصه بحث	56
18	تحليلى درباره افعال اختيارى انسان	57
19	كمال وخير	59
20	جبر واختيار واخلاق	62
21	امر بين الامرين از ديدگاه فلسفى، كلامى واخلاقى	64
22	طرح يك اشكال مهم	65
23	امر بين الامرين از ديدگاه عرفان	80
24	نظريات ماديين ونقد آن	90
25	6 - اقسام قضاء وقدر ونظريات در محل كلام	93
26	الف: قضاء وقدر تكوينى وتشريعى	93
27	ب: قضاء وقدر علمى وعينى	96
28	ج: قضاء وقدر حتمى وغير حتمى	99
29	توجيه وتبيين قضاء وقدر حتمى وغير حتمى	100
30	نظريه اول	102
31	اشكالاتى كه به اين نظريه شده است	104
32	پاسخ به اشكالات	105
33	نظريه دوم ونقد آن	106
34	نظريه سوم ونقد آن	110
35	نظريه چهارم ونقد آن	110
36	7 - بداء در آثار اسلامى وارتباط آن با قضاء وقدر	114
37	8 - نقش عوامل معنوى درحوادث از ديدگاه قضاء وقدر	118
38	اشكال	122
39	اشكال ديگر	123
40	9 - خير وشر در جهان وارتباط آن با قضاء وقدر	128
41	مقدمه	128
42	مفهوم خير وشر	129
43	مفهوم خير وشر	129
44	تحليل فلسفى خير وشر	131
45	راز شرور جهان	134
46	10 - فايده اعتقاد به قضاء وقدر	139
47	فهرست ضمائم 1 - القول في قضائه وقدره على سبيل الاختصار	149
48	ترجمه بحث قضاء وقدر از انتهاى رساله عرشيه شيخ الرئيس	153
49	2 - رسالة سر القدر	159
50	ترجمه رساله سر القدر	163
51	مقدمه اول	164
52	مقدمه دوم	164
53	مقدمه سوم	165
54	نتيجه بحث	165
55	3 - الرسالة في القضاء والقدر	169
56	ترجمه رساله قضاء وقدر	189
57	مقدمه	189
58	انسان، فاعل كارهاى اختيارى خود است	190
59	مبادى اراده	199
60	غايت فعل عابث ونائم	200
61	پاسخ به يك اشكال	201
62	نقد نظريه حسن يا وجوب تكليف	204
63	خلاصه بحث فوق	204