هشام بن الحكم ، مدافع حريم ولايت (فارسي) - سيد أحمد صفائي - الصفحة ١٥٧
السابق
" امام ": چند حس دارى؟
" هشام ": پنج حس.
" امام ": كدام يك از حواس تو كوچكتر است؟
" هشام ": حاسه چشم كوچكتر از ساير حواس است.
" امام ": حجم اين حاسه چقدر است؟
" هشام ": به اندازه يك عدس بلكه كوچكتر از آن است. (1)
(1) گر چه حجم چشم ظاهرا بيشتر از مقدار يك عدس است لكن آن قسمتى كه وظيفه حساس عكاسى را انجام مىدهد بيشتر از مقدار يك عدس نيست و ما طبقات چشم را بطور اجمال بشرح زير بيان مىكنيم:
1 - " صلبيه "، و آن يك پوسته سفيد رنگ سختى است به صخامت يك ميليمتر كه مانند لفاف از هر طرف، چشم را احاطه كرده و وظيفه آن محافظت چشم است، در قسمت جلو تحدب آن بيشتر و قسمت مرئى چشم را كه " قرنيه " نام دارد تشكيل مىدهد.
2 - " مشيميه " - و آن طبقه نازك گوشتى است كه پر از رگها است و بى شباهت به پرده بچهدان نيست و بدين مناسبت " مشيميه " اش گويند. وظيفه آن تأمين غذاى چشم و تعديل حرارت آن است، قسمت جلو اين پرده تغيير شكل داده و سياهى چشم را تشكيل مىدهد كه گاهى به رنگ كبود يا سبز يا رنگى كه ميشى نام دارد جلوه مىكند و اين قسمت را " عنبيه " مىگويند و عمل آن جمع آورى ارتعاشات نور و باز و بسته كردن مردمك است.
" مردمك " همان سوراخى است كه در وسط " عنبيه " قرار دارد و در پشت آن تاريك خانه چشم قرار گرفته و به همين جهت سياه به نظر مىرسد. " مردمك " در مقابل تغيير نور به آسانى كوچك و بزرگ مىشود هر اندازه نور زيادتر باشد تنگ تر و هر گاه نور كم باشد وسيعتر مىشود و در نتيجه امواج نور را به مقادير ثابتى وارد تاريك خانه چشم مىكند.
3 - " شبكيه " و آن مهمترين عضو دستگاه بينائى است. و در اثر شباهتش به پنجره " شبكيه " ناميده مىشود و آن عبارت از يك پرده عصبى است كه بوسيله اعصاب باصره به مغز ارتباط دارد. و در آن دو قسمت وجود دارد يكى نقطه سفيد رنگ بنام " پاپى " كه مركز عصب بينائى و رگها است و ديگر نقطه زرد رنگى است بيضى شكل بنام " لكه زرد " كه صورت اشياء ابتدا در آن منعكس شده سپس به مغز انتقال پيدا مىكند. و كوچكترين خللى در آن با كورى توأم خواهد بود.
4 - " زلاليه " - در ميان طبقه اول و دوم چشم ما بين " قرنيه " و " عنبيه " محوطهاى است به عرض سه الى چهار ميليمتر كه از مايع شفاف و زلالى مملو است و به همين جهت آن را " زلاليه " مى نامند. وظيفه آن اين است كه مطابق قانون انكسار نور در مايعات، اشعه نورانى را شكست داده و براى منعكس ساختن به روى نقطه زرد آماده مىنمايد.
5 - " جليديه " - در پشت پرده دوم جسم شفافى شبيه بذره بينهاى معمولى قرار گرفته كه ضخامت آن در حدود سه الى چهار ميليمتر مىباشد. " جليديه " در قسمت مركزى محكم و اطراف آن نرم و قابل ارتجاع است و بوسيله عضلاتى كه از هر طرف آن را گرفتهاند مىتواند تغيير شكل دهد. وظيفه " جليديه " در چشم همان وظيفه عدسى در دوربين هاى عكاسى است و صورت هاى مختلف را مطابق قانون انعكاس نور در عدسىهاى محدب الطرفين به روى لكه زرد منعكس مىسازد.
6 - " زجاجيه " - در عقب " جلديه " تاريكخانهاى است كه تمام فضاى آن از يك مايع ژلاتينى شفاف شبيه به شيشه گداخته پر شده است و بدين مناسبت اين طبقه را " زجاجيه " ناميده اند و پوسته شفافى آن را محافظت مىكند. كار اين مايع نيز انكسار نور و تطبيق كردن صور اجسام به روى لكه زرد است.
اين نكته شايان توجه است كه عكاسها براى عكس بردارى مدتى دوربين را اين طرف و آن طرف و بالا و پائين و جلو و عقب مىبرند تا بتوانند تصوير را درست روى فيلم منعكس نموده يك عكس بردارند، ولى انسان به آسانى مىتواند در ظرف يك دقيقه صدها عكس از دور و نزديك كوچك و بزرگ تهيه نموده به مغز تحويل دهد. على اين سرعت دو چيز ست: 1 - عضلات محرك چشم. 2 - عضلات تطبيق كه در اطراف عدسى چشم قرار دارند با انقباض و انبساط خود وضع عدسى را تغيير داده مقدار تحدب را كم و زياد مىكنند و در نتيجه يك عدسى كار صدها عدسى مختلف را انجام مىدهد و اين عمل به اندازه اى با سرعت انجام مىگيرد كه معمولا براى انسان قابل احساس نيست.